آشنایی با زیست شناسی و روش کنترل جوانه خوار بلوط (.Tortrix viridana L)

پروانه جوانه خوار بلوط ( Tortrix viridana (Lep: Tortricidae يکي از مهم ترين آفات درختان بلوط در ايران است. لاروهاي اين آفت با تغذيه از جوانه ها و برگ ه اي بلوط خسارت سنگيني را به اين درختان وارد مي کنند.

جوانه خوار بلوط برای اولین بار در دنیا در سال 1922 از جنگ های بلوط در كشور انگلستان گزارش شده است. در ایران اولین بار در خردادماه 1354 آمژل به اتفاق عبائی دو عدد پروانه جوانه خوار بلوط را از منطقه مراكو و سردشت جمع آوری و شناسایی كردند. در حال حاضر این آفت به شدت در استانهای آذربایجان غربی، کهکلویه و بویر احمد، كردستان، لرستان و كرمانشاه شایع شده است.

زیست شناسی جوانه خوار بلوط

جوانه خوار بلوط یک حشره چند خوار بوده و از تعداد محدودی گیاه تغذیه میکند. دامنه میزبانی آن محدود به جنس بلوط است. لاروهای این آفت با تغذیه از جوانه ها و برگ های درختان بلوط خسارت سنگینی به درختان وارد کرده و دارای خسارت اقتصادی بسیار بالایی می باشند. این آفت دارای یک نسل در سال بوده و زمستان گذرانی آن به صورت تخم است.

خسارت آن همزمان با خروج لارو های نئونات از اواخر اسفندماه شروع شده و سنین اول و دوم لاروی عملادر داخل جوانه ها زندگی میکنند. لاروهای سن سوم پس از خروج از جوانه ها شروع به تغذیه از برگ های جوان کرده و در ضمن تغذیه، برگ ها را تا کرده و تار می تنند.

شدت تغذیه و خسارت بالا در سنین چهارم و پنجم لاروی ظاهر شده به طوری که در بعضی از موارد درختان را به کلی عاری از برگ میکنند. لاروها لبه برگ ها را با تارهای ابریشمی تا کرده و داخل آن تبدیل به شفیره میشود.

طول دوره لاروی رابطه شدیدی با میزان درجه حرارت دارد. درختان خسارت دیده در مقایسه با درختان سالم ریزتر بوده و این درختان دیرتر از درختان سالم خزان میکنند. میزان جمعیت آفت در هر سال وابستگی شدید به تعداد حشرات اولیه دارد.

مرفولوژی جوانه خوار بلوط

حشره کامل نر شب پره ای است که عرض آن با بال های باز ۲۳-۱۸ میلی متر است. بال های جلویی سبز روشن بوده که در حاشیه خارجی آن نوار زرد رنگی مشاهده می شود. بال های عقبی خاکستری بوده و حاشیه بال های جلوئی و بال های عقبی مجهز به ریسک های باریکی است.

پروانه های ماده بزرگ تر از پروانه های نر هستند. تخم این آفت دارای یک نسل در سال است. تخم های این حشره گرد و شبیه ساعت بوده و به رنگ زرد کاهی است. لازم به ذکر است تنها در طبیعت موفق به مشاهده تخم های این آفت شدیم.

لاروها در هنگام تفریخ به رنگ زرد کهربایی بوده (۳-۴ میلی متر) که سر و پشت قفسه سینه آن قهوهای رنگ است. پس از چند روز تغذیه، رنگ لاروهای جوان متمایل به سبز کم رنگ با خال های سیاه رنگ می شود.

لاروهای سن آخر (سن پنجم) به طول ۱۵ – ۱۲ میلی متر و به رنگ خاکستری کم رنگ متمایل به سبز می باشند. با اندازه گیری عرض کپسول سر لاروهای این آفت، تعداد پنج سن لاروی به شرح جدول یک برای این آن شناسایی شد.

تاریخچه  کنترل بیولوژیک جوانه خوار بلوط

فرومون جنسی حشره ماده جوانه خوار بلوط اولین بار در دهه ۱۹۹۰ با ترکیبی اصلی از مولكول Z) -11- Tetradecenyl acetate) شناسایی و به طور مصنوعی ساخته شد. در تحقیقی که طی سال های ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ در لهستان انجام شد، از تله های دلتا حاوی فرومون جنسی در جمع آوری و ردیابی حشرات کامل جوانه خوار بلوط استفاده شد. این روش برای تخمین و پیش بینی جمعیت در برنامه های مدیریتی آفت نیز استفاده شد .

عسکری و همکاران نیز فرومون جنسی این حشره را در تله های دلتا و کپسول پخش کننده سیلیکونی که حاوی یک میکروگرم فرومون بود برای ردیابی و تعیین پراکنش آفت که به عنوان آفت قرنطینه ای برای شمال ایران محسوب می شد، به کار گرفتند. در عملکرد تله های فرومونی، رعایت بعضی از مسائل قابل توجه می باشد. به عنوان مثال از فاکتورهای مؤثر در به کار گیری تله های فرومونی، شکل تله ها، استحکام و ماندگاری آنها و جنس کپسول پخش کننده فرومون می باشد

کنترل و پایش با تله های فرومونی

برای پایش جمعیت و یا کنترل پروانه جوانه خوار بلوط استفاده از فرومون جنسی مهم می باشد. از فاکتورهای مؤثر برای جلب و شکار پروانه های نر، شكل تله و پخش کننده فرومون می باشد.

تله های فرومونی در شکل های تله بالی، تله مکعب مستطیلی، تله دلتا و تله استوانه ای می توانند با استفاده از فرومون، جلب کننده و جذب کننده موثری برای پروانه های نر جوانه خوار بلوط باشند و با شکار انبوه و پایش جمعیت آفات می توان نسبت به کنترل یا  برنامه ریزی کلی برای مدیریت این آفت اقدام کرد.

نوتریکا | دوست خوب زمین، ارائه دهنده محصولات کنترل بیولوژیک

منابع

1. زرگران، م.، و موسوی میرکلا، س.، و بانج شفیعی، ع.، و رمضانی کاکرودی، ا. (1394). بررسی زیست شناسی جوانه خوار بلوط (.Tortrix viridana L) و پراکنش آن در استان آذربایجان غربی. پژوهش و توسعه جنگل, 1(1 ), 31-42. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=355047
2. عسکری، ح.، و زرگران، م.، و آل منصور، ح.، و منصورقاضی، م.، و بریمانی، م.، و تبریزیان، م.، و عجم حسنی، م. (1388). بررسی اثر شکل تله و پخش کننده فرومون جنسی در شکار پروانه های نر جوانه خوار بلوط (Tortrix viridana (Lep.: Tortricidae. آفات و بیماریهای گیاهی, 77(پیاپی 87-ویژه نامه آفت کش ها)