آشنایی با کرم ساقه خوار برنج (Rice borer) و نحوه مبارزه با آن

کرم ساقه خوار یک مشکل مهم در برنج است که باعث تلفات تخمینی 5 تا 30 درصد از کل عملکرد محصول می شود.در مزارع برنج ایران این آفت معادل 727 کیلوگرم در هکتار باعث کاهش عملکرد محصول می شود. آنها شایع ترین و فراگیرترین آفات حشره ای هستند. بیشتر گونه‌ها پروانه‌هایی هستند که لاروهایشان در پنجه‌ها و خوشه‌های برنج تونل ایجاد میکنند. کرم های ساقه خوار در مراحل رویشی و زایشی گیاه باعث تلفات شدید می شوند. بسته به مرحله حمله کرم ساقه خوار، برنج علائمی چون خشکی خوشه را از خود نشان میدهند.

مشخصات علمی

نام علمی : Chilo suppressalis (Walker, 1863)

نام معمول : striped rice stem borer – کرم ساقه خوار خالدار برنج

نام های علمی دیگر :

• Chilo oryzae Fletcher, 1926-27
• Chilo simplex Butler, 1877
• Chilo simplex Hudson, 1895
• Crambus suppressalis Walker, 1863
• Jartheza simplex Butler, 1880

بیولوژی کرم ساقه خوار برنج

کرم ساقه خوار برنج با نام علمی Chilo suppressalis با شرایط آب و هوایی معتدل سازگار است. لاروها در دمای پایین زمستان زنده می مانند. در شرایط گرمسیری، تا شش نسل در یک سال دارند، که اغلب در جایی که کشت برنج مستمر است، همپوشانی دارند.

در آب و هوای سردتر، لارو سن آخر در طول زمستان خفته باقی می ماند. کرم ساقه خوار برنج دو تا سه نسل در سال در شمال شرق ایران دارد. ماده‌های کرم ساقه‌خوار برنج معمولا دو تا سه توده تخم (هر کدام شامل تقریباً 60 تخم) روی نوک برگ‌ها می‌گذارند.

در مرحله پنجه زنی برنج، لاروها سیستم آوندی را مختل کرده و باعث می شوند که برگ داخلی پنجه پژمرده شود و در نتیجه عارضه ای به نام قلب مرده (Dead heart) ایجاد شود. در مرحله گلدهی، خوشه ها در پایه خود جدا می شوند و دانه های پر نشده باقی می مانند.

روش های مبارزه معمول

از دهه 1990، انواع حشره کش ها، از جمله دیازینون، فیپرونیل، آبامکتین، متامیدوفوس، کلرپیریفوس و تریازوفوس به طور گسترده برای کنترل کرم ساقه خوار برنج مورد استفاده قرار گرفته است، کارایی آنها به دلیل فعالیت رمزآلود لارو و همچنین مقاومت سریع به آفت کش ها مورد تردید است.

جدا از آلودگی محیطی و خطرات سلامتی انسان، استفاده بی رویه از آفت کش های وسیع الطیف نیز ممکن است بر دشمنان طبیعی (مانند پارازیتوئیدهای تخم و لارو و شکارچیان) تأثیر منفی بگذارد و زمینه ساز تجدید حیات آفات باشد.

مدیریت زمان کاشت نشاء، فرمون‌های جنسی جلب کننده و زنبورهای تریکوگراما مهم‌ترین عوامل برای برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات (IPM) هستند.

مقایسه روش های مبارزه

منابع

• مقاله علمی از تورانی و همکاران، 1398
• پوستر علمی از Badrulhadza, A. et al, 2019